SİRKÜLER

NO        : 2020 / 26                                                                                                                                                                                               20.03.2020

 

KONU: Kısa Çalışma Ödeneği Nedir?

Bilindiği üzere Dünyayı ve Ülkemizi etkisi altına alan Koronavirüs (Covit-19) Salgını, insan sağlığı yanında ülke ekonomilerini de olumsuz etkilemekte, öyle ki bazı sektörlerde işin durmasına veya durdurulmasına ya da üretimin önemli ölçüde azalmasına sebep olmaktadır.

Hal böyle olunca bu salgın karşısında en az hasarı alabilmek adına ülkeler bazı ekonomik tedbirler almaktadırlar. Ülkemizde de bu kapsamda 17.03.2020 tarihinde virüsün olumsuz etkilerini hafifletmek için bir “ekonomik paket” hazırlanmış ve ekonomik pakette yer alan tedbirler kamuoyuna duyurulmuştur.

Söz konusu ekonomik pakette yer alan önlemlerden biri Aile, Çalışma ve Soysal Hizmetler Bakanlığına bağlı İŞKUR genel Müdürlüğünün daha önce başlattığı “kısa çalışma ödeneği” olup, kısa çalışma ödeneğinin ne olduğu ve işleyişi hakkında bu sirkülerimizde bilgi verilecektir.

 KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ NEDİR?

Kısa çalışma kavramı, işletmelerde ekonomik kriz, piyasalarda ve istihdamda yaşanan daralma gibi olağanüstü dönemlerde iş sözleşmelerinin feshinden önce, feshin son çare olması ilkesi çerçevesinde çalışma süresinin önemli ölçüde azaltılmasını veya iş yerinde faaliyetlerin kısmen veya tamamen durdurulmasını öngören ve işçinin işsiz kalmaması için esnek çalıştırılmasına yönelik bir düzenlemedir.

Bu bağlamda, kısa çalışma, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle, işyerinde uygulanan çalışma süresinin, işyerinin tamamında veya bir bölümünde geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın en az dört hafta süreyle faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması hallerinde, üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlamayı amaçlamayan bir uygulamadır.

KISA ÇALIŞMANIN UYGULANABİLECEĞİ HALLER

Kısa Çalışmanın tanımından da görüleceği üzere, genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz ile zorlayıcı sebepler gibi nedenlerin varlığı halinde bu uygulama hayata geçirilebilecektir. Söz konusu nedenlerin neyi ifade ettiğine aşağıda kısaca yer verilmiştir.

Kısa Çalışma Uygulaması Bakımından “Genel Ekonomik” Kriz:

Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke ekonomisi ve dolayısıyla işyerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumlardır.

Kısa Çalışma Uygulaması Bakımından “Bölgesel Kriz”

Ulusal veya uluslararası olaylardan dolayı belirli bir il veya bölgede faaliyette bulunan işyerlerinin ekonomik olarak ciddi şekilde etkilenip sarsıldığı durumlardır.

Kısa Çalışma Uygulaması Bakımından “Sektörel Kriz”

Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olaylardan doğrudan etkilenen sektörler ve bunlarla bağlantılı diğer sektörlerdeki işyerlerinin ciddi anlamda sarsıldığı durumlardır.

Kısa Çalışma Uygulaması Bakımından “Zorlayıcı Sebepler”

İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlardır. Örneğin, Libya'da yaşanan halk ayaklanması, Japonya'da yaşanan tsunami ve deprem gibi dışsal nedenler zorlayıcı neden kapsamına girmektedir.

Yine ülkemizi ve tüm dünyayı etkisi altına alan Koronavirüs salgının önlenmesi amacıyla geçici olarak işyerlerinin faaliyetinin durdurulması da zorlayıcı neden olarak kabul edilecektir.

KISA ÇALIŞMA KAPSAMINDA SAĞLANAN HİZMETLER NELERDİR?

Kısa çalışma kapsamında;

• İşçilere kısa çalışma ödeneği ödenmesi,
• Genel Sağlık Sigortası primleri ödenmesi,

hizmetleri sağlanmaktadır.

İŞYERİNDE KISA ÇALIŞMA UYGULANABİLMESİ İÇİN GEREKENLER NELERDİR?

İşyerinde kısa çalışma uygulanabilmesi için İşverenin;

• Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğu yönünde İŞKUR’a başvuruda bulunması
• İş Müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işyerinin bu durumlardan etkilendiğinin tespit edilmesi,

gerekmektedir.

İŞÇİNİN KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNDEN YARARLANABİLMESİ İÇİN GEREKENLER NELERDİR?

İşçinin bu uygulamadan yararlanabilmesi için;

• İşverenin kısa çalışma talebinin iş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu uygun bulunması,
• İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması (Kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde en az 600 gün süreyle işsizlik sigortası primi ödemiş olanlar),
• İş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu kısa çalışmaya katılacaklar listesinde işçinin bilgilerinin bulunması,

gerekmektedir.

Kısa çalışma taleplerinde Kanunda öngörülmediği için hak düşürücü süre uygulanmamaktadır.  Ayrıca, uygunluk tespitinde kısa çalışma yaptırılacaklar listesinde ismine yer verilmiş olunması ve işverenler tarafından da Kısa Çalışma Bildirim Listesinde ilgililerin bildirilmiş olması halinde ilgililer tarafından Kuruma başvuru yapıldığı kabul edilecektir.

Uygunluk tespit raporunda; her bir işçi için kısa çalışma başlama tarihi farklı belirlenmiş ise belirlenen bu tarih, işçiler için ayrı ayrı kısa çalışma başlama tarihi belirlenmemiş ise işyeri için belirlenmiş olan kısa çalışma başlama tarihi esas alınarak hak sahipliği tespit edilecektir.

Kısa çalışma başlama tarihi, uygunluk tespit raporunda belirtilen tarihten farklı bir tarih olamayacaktır. Ayrıca, kısa çalışma başlama tarihi hangi tarih olursa olsun, kısa çalışma bitiş tarihi o işyerinde belirlenmiş olan bitiş tarihinden daha ileri bir tarih olamayacaktır.

KISA ÇALIŞMA TALEBİ NASIL YAPILIR?

İşyerinde kısa çalışma uygulamasına geçmek isteyen işveren Kısa Çalışma Talep Formunu (Ek C-1) manyetik ve yazılı ortamda doldurarak İŞKUR il/hizmet merkezi müdürlüklerine talepte bulunacaktır. İşverenlerin talepleri sebep ve şekil yönünden kontrol edilecek, genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ya da zorlayıcı sebeplerle yapılmayan başvurular sebep yönünden, Kısa Çalışma Talep Formu yanlış veya eksik tanzim edilerek yapılan başvurular da şekil yönünden reddedilecektir.

Kısa çalışma talepleri, İŞKUR hizmet merkezi bazında alınıyor olsa da zincirleme yapılan başvuruların yani aynı ilde birden çok işyerini kapsayan kısa çalışma başvurularının tek seferde İŞKUR İl Müdürlüğüne iletilmesi mümkün olacaktır.

Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerin varlığı, işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarının iddia etmesi ya da bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde, İŞKUR Yönetim Kurulunca karara bağlanması gerekmektedir.

İşverenlerin yapmış oldukları başvurular; varsa eksiklikler giderildikten sonra Yönetim Kurulu Kararı olmaması halinde en geç başvuru tarihini izleyen işgününde İstihdam Hizmetleri Dairesi Başkanlığına gönderilecektir. Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan başvurular Yönetim Kurulu Kararına müteakip Rehberlik ve Teftiş Grup Başkanlığına gönderilecektir. Diğer zorlayıcı sebep (deprem, yangın, sel vs.) gerekçeli başvurular ise Yönetim Kurulu Kararı gerekmeksizin doğrudan, uygunluk tespiti için Aile, Çalışma ve Soysal Hizmetler Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Grup Başkanlığına gönderilecektir.

İş müfettişlerince yapılacak inceleme sonucu uygunluk tespiti tamamlandıktan sonra, kısa çalışma uygulanacak işçi listesinin değiştirilmesine ve/veya işyerinde uygulanan kısa çalışma süresinin arttırılmasına yönelik işveren talepleri, yeni başvuru olarak değerlendirilecektir.

UYGUNLUK TESPİTİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR NELERDİR?

İşverenin, geçici olarak çalışma sürelerinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardaki zorlayıcı sebepler kapsamındaki başvurularda, işverenlerce talep formuna ek olarak sunulan kayıt ve belgeler incelenecektir. Mali hususlarla ilgili olarak sunulması halinde, istenen bilgilileri içerir nitelikte düzenlenmiş tasdikli mali analiz raporu da incelenebilecektir. Bununla birlikte, başvuru yapılan işyerinin faaliyet gösterdiği sektör (sanayi/hizmet/tarım), faaliyet konusu, işin niteliği ve benzeri farklılıklar dikkate alınarak, aşağıda sayılan belge ve bilgilerden ilgili olanlarının incelenmesi gerekmektedir.

• Üretimde meydana gelen artış ve azalış miktarlarını gösteren belgeler,
• Üretilen malların/hizmetlerin satış miktarı ve cirosu,
• Stokların durumu, stokların borçlanma veya peşin temin edilip edilmemesi,
• Alınan ve iptal edilen siparişler, sözleşmeler (ihale, hizmet alım sözleşmeleri vb.),
• Yapılan ve yapılmayan tahsilatların durumu,
• Borçlar hesabındaki artış ve azalışlar,
• Kambiyo hesabındaki artış ve azalışlar,
• Üretime katılan işçi sayısı ve işçi sayısında meydana gelen değişiklikler,
• İşyerinde uygulanmakta olan çalışma süreleri,
• Üretim maliyetindeki artış ve azalışlar,
• Faaliyet karı veya zararı,
• Kısa çalışma ödeneğinden faydalanacak işçiler ile ilgili detaylı liste,
• Çalışan işçilerin sigorta primlerinin ödenip ödenmediği, ücret gelirleri ile muhtasar beyannameye dayalı vergilerin ödenip ödenmediği,
• Kısa çalışma yapılacak dönemin başlangıç ve bitiş tarihleri ile kısa çalışma ödeneklerinin ödeme süreleri,
• Mahallinde yapılacak incelemelerde işveren veya vekilinin gerekçeli beyanı ile işyerinde toplu iş sözleşmesi uygulaması var ise sendika yetkilileriyle veya işyerinde çalışan işçiler ile görüşülmesi.

Yapılan inceleme sonucunda; geçici olarak çalışma sürelerinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardaki zorlayıcı sebepler ile anılan kriterler arasında uygun illiyet bağının olup olmadığı değerlendirilmesi yapılacaktır.

İŞVERENE KISA ÇALIŞMA TALEBİNİN SONUCUN NASIL BİLDİRİLİR?

Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerden dolayı işyerindeki çalışma süresinin önemli ölçüde azaldığı veya durduğunun İş Müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işverene İŞKUR tarafından bildirilecektir. İşveren de durumu, işyerinde işçilerin görebileceği bir yerde ilan eder ve varsa toplu iş sözleşmesine taraf işçi sendikasına bildirilecektir. İlan yoluyla işçilere duyuru yapılamadığı durumlarda, kısa çalışmaya tabi işçilere yazılı bildirim yapılacaktır. Kısa çalışma talebi uygun bulunan işveren Kurumca bildirilen sürede Kısa Çalışma Bildirim Listesini  güncelleyerek gönderecektir.

Talebi reddedilenlere de red gerekçeleri özetle belirtilmek suretiyle ilgili il müdürlükleri/hizmet merkezleri aracılığıyla bildirim yapılacaktır.

KISA ÇALIŞMA ÖDEME YÖNTEMLERİ NELERDİR?

Kısa çalışma ödemesi iki yöntemde yapılmaktadır.

• Sabit Oranlı Ödeme; iş müfettişi tarafından işyeri için belirlenen haftalık çalıştırılmayacak saat oranını aşmamak üzere düzenli olarak her ay aynı miktarda ödeme yapılması (düzenli olarak her ay aynı oranda kısa çalışma yapılması),
• Değişken Oranlı Ödeme; iş müfettişi tarafından işyeri için belirlenen haftalık çalıştırılmayacak saat oranını geçmemek üzere işverenin bildireceği orana göre ilgili dönem için ödeme yapılması (her ay farklı oranda kısa çalışma yapılması),

Kısa çalışma başlama tarihi, iş müfettişinin işyerinde yaptığı uygunluk tespiti inceleme tarihinden önce ise, kısa çalışma başlama tarihinden inceleme tarihine kadar olan dönem için müfettişin belirlediği oranda kısa çalışma ödemesi yapılacak, inceleme tarihinden sonraki dönem için değişken oranlı uygulama yapılabilecektir.

Kısa çalışma bildirim listesinin; sabit oranlılar için kısa çalışma başlama tarihini izleyen ay sonuna kadar, değişken oranlılar için ödeme yapılan ayı izleyen ay sonuna kadar işveren tarafından manyetik ve yazılı ortamda birime gönderilmesi takip edilecek ve listenin gönderilmemesi halinde ödemenin yapılamayacağı işverene hatırlatılacaktır.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ SÜRESİ, MİKTARI VE ÖDENMESİ

Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son oniki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçemeyecektir.

Kısa çalışma ödeneği, çalışmadığı süreler için, işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödenecektir. Ödemeler PTT Bank aracılığı ile yapılacaktır.

Aşağıda 2020 yılı için aylık kısa çalışma ödeneği hesabı verilmiştir.

	Son 12 Aylık Prime Esas Kazançların Aylık Ortalaması	Hesaplanan Kısa Çalışma Ödeneği Miktarı	Damga Vergisi	Ödenecek Kısa Çalışma Ödeneği Miktarı
Son 12 Ay Asgari Ücretle Çalışan	2.943,00	1.765,80	13,40	1.752,40
Son 12 Ay 4.000 TL ile Çalışan	4.000,00	2.400,00	18,22	2.381,78
Son 12 Ay 7.000 TL ile Çalışan	7.000,00	4.414,50 (*)	33,51	4.380,99
(*) Hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemeyeceği için ödenecek aylık kısa çalışma ödeneği miktarı bu şekilde hesaplanmıştır. 2020 yılında brüt asgari ücret 2.943,00 TL'dir.

Kısa çalışmanın günlük, haftalık veya aylık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı işyerinin gelenekleri ve işin niteliği dikkate alınarak işverence belirlenecektir.

Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için aylık olarak verilecektir.

Kısa çalışma yapılan süreler için, kısa çalışmaya tabi tutulan işçiler adına SGK Aylık Prim ve Hizmet Belgesi ile eksik gün gerekçesi “18-Kısa Çalışma Ödeneği” olarak bildirilecektir.

Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır ve kısa çalışma ödemeleri, hak edilen işsizlik ödeneğinden mahsup edilecektir.

Zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılması halinde, ödemeler 4857 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin (III) numaralı bendinde ve 40 ıncı maddesinde öngörülen bir haftalık süreden sonra başlanacaktır. Bu bir haftalık süre içerisinde ücret ve prim yükümlülükleri işverene aittir.

Kısa çalışma yapan işçinin çalışılmayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ücret ve kısa çalışma ödeneği miktarı, kısa çalışma yapılan süreyle orantılı olarak işveren ve Kurum tarafından ödenecektir.

Kısa çalışma ödeneği nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir veya temlik edileyecektir.

İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile işçiden tahsil edilecektir.

İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre için genel sağlık sigortası primleri ödenmektedir. Söz konusu dönemde kısa ve uzun vadeli sigorta primleri aktarılmayacaktır.

KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİNİN KESİLME / DURDURULMA HALLERİ

İşverenin, kısa çalışma uygulaması devam ederken, normal faaliyetine başlamaya karar vermesi halinde durumu Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı sendikaya ve işçilere altı işgünü önce yazılı olarak bildirmesi zorunludur.

Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma sona erer. Geç bildirimlere ilişkin oluşan yersiz ödemeler yasal faizi ile işverenden tahsil edilecektir.

Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silahaltına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir/durdurulacaktır.

Kısa çalışma döneminde iş sözleşmesi feshedilenlerin veya tekrar kısa çalışma yapmamak üzere faaliyete başlayanların kısa çalışma sona erme tarihi, fesih tarihi veya faaliyete başlama tarihine göre güncellenecektir. Geçici iş göremezlik ödeneği alınan dönemin KÇÖ ödenen döneme rastlayan kısmı için ödeme yapılmaz. Söz konusu dönemin işveren tarafından bildirilmesine müteakip ilgili aya ilişkin haftalık çalıştırılmayacak saat bölümünün güncellenmesi gerekmektedir. Oluşan fazla ödemeler ilgililerden tahsil edilecektir.

Saygılarımızla;                  

 

                                                                  BOYLAM DENETİM DANIŞMANLIK

                                                                 VE YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLİK A.Ş.

 

 

(*)Sirkülerlerimizde yer alan açıklamalar bilgilendirme amaçlı olup, tereddütlü konularla ilgili gerekli araştırmalar yapılmadan ya da tarafımızdan veya başka bir uzmandan görüş alınmadan yapılacak işlemler sonucunda doğacak zararlardan müşavirliğimiz sorumlu olmayacaktır.